<\/span><\/h2>\n\n\n\nGeli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusu (GKK), bireylerin kendilerinin olmad\u0131\u011f\u0131 bir ortamda di\u011ferlerinin daha keyifli\/tatmin verici ya\u015fant\u0131lar deneyimleyece\u011fine y\u00f6nelik yayg\u0131n bir endi\u015fe ve kayg\u0131 deneyimi olarak tan\u0131mlanmaktad\u0131r (Przybylski ve ark, 2013). Przybylski ve arkada\u015flar\u0131na (2013) g\u00f6re geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusu bireylerin ba\u015fkalar\u0131n\u0131n deneyimleriyle s\u00fcrekli olarak ba\u011flant\u0131da kalma ve haberdar olma arzusu ile karakterize olmaktad\u0131r (Bor, 2018). Bu ba\u011flamda GKK, bireyin etkile\u015fim i\u00e7inde oldu\u011fu sosyal \u00e7evresinin, doyum verici deneyim ve olaylar i\u00e7eren sosyal etkile\u015fim a\u011f\u0131nda olamaman\u0131n yaratt\u0131\u011f\u0131 endi\u015fe, korku ve kayg\u0131 duygular\u0131n\u0131 yans\u0131tmaktad\u0131r (Fioravanti ve ark., 2021). \u00d6zetle, GKK bireyin di\u011fer insanlar\u0131n ya\u015famlar\u0131nda neler oldu\u011funu, kendi hayat\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda geli\u015fen olaylar\u0131n, durumlar\u0131n ve di\u011fer insanlar\u0131n neler yapt\u0131klar\u0131n\u0131n an be an bilinmesi iste\u011finden kaynakl\u0131 olarak bunlardan mahrum kal\u0131nmas\u0131 durumunda ortaya \u00e7\u0131kan gerginlik, kayg\u0131 ve bo\u015fluk hissi olarak tan\u0131mlanabilir <\/em>(Tanhan ve ark., 2022).<\/p>\n\n\n\nGeli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusunun bireylerin iyi olu\u015f hallerine y\u00f6nelik bir\u00e7ok \u00e7al\u0131\u015fma bulunmas\u0131yla birlikte, yap\u0131lan ara\u015ft\u0131rmalarda bu olgunun bireyi \u00e7e\u015fitli internet ve sosyal medya servislerinin i\u00e7inde tutarak olumsuz bir sonu\u00e7 da do\u011furdu\u011fu belirtilmektedir (Przybylski ve di\u011ferleri, 2013). \u0130nsanlar, sosyal medyada yer alan \u00e7e\u015fitli platformlarda di\u011fer insanlarla foto\u011fraf, video, yorum ve d\u00fc\u015f\u00fcnce payla\u015f\u0131mlar\u0131 ile ileti\u015fim ve etkile\u015fim kurmaktad\u0131r. Geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusuna sahip birey, e\u011fer bu deneyimlere ve payla\u015f\u0131mlara d\u00e2hil ve haberdar olmazsa kendini d\u0131\u015flanm\u0131\u015f hissetmekte ve bu durumu bir tehlike olarak alg\u0131lamaktad\u0131r (Holte ve Ferraro, 2020). Y\u00fcksek geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusuna sahip bireyler sosyal \u00e7evrelerindeki yeni geli\u015fmeleri yakalayabilmek ad\u0131na s\u00fcrekli olarak cep telefonu ile etkile\u015fim i\u00e7inde olma, internette \u00e7ok vakit ge\u00e7irme, d\u00fczenli olarak sosyal medya kontrol\u00fc gibi durumlarla bu ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131 rahatlatmaya \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131rlar (Bor, 2018). Yap\u0131lan ara\u015ft\u0131rmalarda geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusunun depresyona, azalm\u0131\u015f psikolojik iyi olu\u015f haline, kayg\u0131 belirtilerinin artmas\u0131na, strese, ya\u015fam\u0131n i\u015flevselli\u011finde bozulmalara, artan psikopatoloji riskine ve teknoloji ba\u011f\u0131ml\u0131l\u0131\u011f\u0131 gibi bir\u00e7ok olumsuz duruma sebep olabilmektedir (Tanhan ve ark, 2022).<\/p>\n\n\n\n<\/span>Geli\u015fmeleri Ka\u00e7\u0131rma Korkusunu Etkileyen Fakt\u00f6rler Nelerdir?<\/strong><\/span><\/h2>\n\n\n\nGeli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusunu etkileyen fakt\u00f6rlere bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda \u201c\u00d6z Belirleme Teorisi\u201d (self-determination theory), geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusunun anla\u015f\u0131lmas\u0131na bir zemin sunmaktad\u0131r. Bu teoriye g\u00f6re insanlar i\u00e7in temel \u00fc\u00e7 psikolojik ihtiya\u00e7 bulunmaktad\u0131r: yeterlik ihtiyac\u0131, \u00f6zerklik ihtiyac\u0131 ve ili\u015fki ihtiyac\u0131 (Elhai, Rozgonjuk, Liu ve Yang, 2020; Ryan ve Deci, 2000). Bu \u00fc\u00e7 ihtiya\u00e7 i\u00e7in yeterli doyumu bulamayan bireylerin geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusunu daha y\u00fcksek d\u00fczeyde deneyimledi\u011fi aktar\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r (Przybylski ve ark., 2013). Bireyler ba\u015fkalar\u0131n\u0131n \u00f6zellikleri ve sahip olduklar\u0131 ile yeterlik ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131lamaktad\u0131rlar. \u00d6zerklik ihtiyac\u0131n\u0131 doyuramaman\u0131n sonucu olarak da ba\u015fkalar\u0131n\u0131n hayat\u0131na ve ya\u015fad\u0131klar\u0131na ba\u011fl\u0131 olmaktad\u0131rlar. Son olarak ise ili\u015fki ihtiyac\u0131 ba\u015fkalar\u0131n\u0131n ya\u015fad\u0131klar\u0131, payla\u015ft\u0131klar\u0131 ve sahip olduklar\u0131 takip edilerek, bir noktada onlar\u0131n sosyalli\u011finin i\u00e7inde yer al\u0131narak doyurulmaktad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n
Geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusu ya\u015fayan bireyler spesifik olarak ka\u00e7\u0131rd\u0131klar\u0131 ya da uzak kald\u0131klar\u0131 unsurun ne oldu\u011funun fark\u0131nda olmasalar bile yo\u011fun \u015fekilde di\u011ferlerinin aktiviteleri ile ilgilenmektedirler ve bu yo\u011fun ilgi di\u011fer insanlar\u0131n daha iyi bir hayat\u0131 oldu\u011fu ill\u00fczyonunu yaratarak iyi olu\u015f hallerini olumsuz \u015fekilde etkilemektedir (Be\u015fenk, 2018). Yap\u0131lan \u00e7al\u0131\u015fmalarda geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusunun gen\u00e7 bireylerde sosyal medya kullan\u0131m\u0131n\u0131 artt\u0131rd\u0131\u011f\u0131 belirtilmi\u015ftir (Przybylski ve di\u011ferleri, 2013). Przybylski ve arkada\u015flar\u0131n\u0131n (2013) yapt\u0131\u011f\u0131 \u00e7al\u0131\u015fmada geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusunu y\u00fcksek d\u00fczeylerde deneyimleyen bireylerin g\u00fcnl\u00fck hayatlar\u0131nda ak\u0131ll\u0131 telefonla daha etkile\u015fim halinde olduklar\u0131n\u0131 ve sosyal medya servislerini g\u00fcncelleme, kullanma oranlar\u0131n\u0131n daha y\u00fcksek oldu\u011fu vurgulanm\u0131\u015ft\u0131r. Geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusuna sahip bireyler i\u00e7in sosyal medya kullan\u0131m\u0131 hem sosyal ili\u015fki ihtiyac\u0131 hem de ba\u011fl\u0131l\u0131k hissini deneyimlemek i\u00e7in \u00e7ekici hale gelmektedir (Stead ve di\u011ferleri, 2017). Sosyal medya, sosyal \u00e7evrelerinde olup bitenleri ka\u00e7\u0131rmamakla ili\u015fkili yo\u011fun kayg\u0131 ya\u015fayan, geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusuna sahip bu bireyler i\u00e7in bir nevi daha verimli ve ula\u015f\u0131labilir bir ileti\u015fim kanal\u0131 ortaya koymaktad\u0131r (Ho\u015fg\u00f6r, 2017). Geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusunun psikolojik iyi olu\u015fu olumsuz etkiledi\u011fi alanyaz\u0131nda s\u0131kl\u0131kla vurgulanm\u0131\u015ft\u0131r. Geli\u015fmeleri ka\u00e7\u0131rma korkusunun yayg\u0131n internet kullan\u0131m\u0131n\u0131n arac\u0131l\u0131k etti\u011fi depresif belirtilerde ve olumsuz benlik alg\u0131lar\u0131nda rol oynad\u0131\u011f\u0131 bulunmu\u015ftur (Eitan ve Gazit, 2023).<\/p>\n\n\n\n